Bezpieczeństwo maszyn przemysłowych nie jest dziś jedynie kwestią dobrej praktyki technicznej – to obowiązek prawny, który bezpośrednio wpływa na legalność, ciągłość i odpowiedzialne funkcjonowanie zakładu produkcyjnego. W dobie dynamicznych zmian legislacyjnych oraz coraz bardziej złożonych struktur automatyki kwestie związane z oceną zgodności, oznakowaniem CE czy analizą ryzyka stały się nieodłącznym elementem projektowania, wdrażania i modernizacji maszyn. Nieprawidłowo przygotowana dokumentacja, pominięcie norm zharmonizowanych lub niedoszacowanie skutków modernizacji mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak zatrzymanie produkcji przez organy nadzoru technicznego, a także odpowiedzialność cywilną lub karną w razie wypadku. W tym wpisie przybliżymy najważniejsze aspekty prawne oraz wskażemy, w jaki sposób przyczyniają się one do budowy maszyn przemysłowych. Zapraszamy do lektury!

Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE – zakres i wymagania

Podstawowym dokumentem regulującym kwestie bezpieczeństwa maszyn w Unii Europejskiej jest Dyrektywa 2006/42/WE, nazywana dyrektywą maszynową. Stanowi ona ramę prawną, która precyzuje, jakie warunki muszą spełniać maszyny, aby mogły być wprowadzone do obrotu lub oddane do użytkowania na rynku unijnym. Ale ta dyrektywa nie odnosi się jedynie do maszyn nowych. Jej zapisy obejmują również sytuacje, w których urządzenia są importowane spoza UE, integrowane w linie technologiczne lub poddawane modernizacjom, które mają wpływ na ich bezpieczeństwo. To oznacza, że zarówno producenci, importerzy, jak i użytkownicy końcowi, mogą podlegać tym samym obowiązkom, zależnie od zakresu dokonywanych działań. Zasadniczym celem dokumentu jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia i życia operatorów oraz innych osób znajdujących się w otoczeniu maszyny. Dlatego też w załączniku I do Dyrektywy opisano tzw. zasadnicze wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Spełnienie tych wymagań musi być wykazane dla każdej maszyny, niezależnie od jej rodzaju, przeznaczenia czy wielkości. Oznacza to konieczność przeanalizowania m.in.:

• rozwiązań konstrukcyjnych zapewniających ograniczenie zagrożeń,
• doboru i rozmieszczenia elementów sterowania,
• sposobu oznaczania i etykietowania urządzenia,
• dostępności instrukcji i informacji niezbędnych dla bezpiecznej eksploatacji.

Znak CE jako potwierdzenie odpowiedzialności technicznej

Oznakowanie CE, mimo że często postrzegane jako formalność, w rzeczywistości stanowi jeden z najbardziej istotnych elementów procesu dopuszczania maszyny do użytkowania. To nie tylko graficzny symbol, lecz deklaracja producenta, że budowa maszyn przemysłowych spełnia wszystkie wymagania unijnego prawa harmonizacyjnego, w tym przede wszystkim te określone w Dyrektywie 2006/42/WE. W świetle przepisów umieszczenie oznakowania CE na maszynie jest obowiązkowe, jeżeli oficjalnie zostały spełnione wszystkie warunki podczas przeprowadzenia pełnej procedury oceny zgodności. W zależności od rodzaju maszyny oraz jej poziomu ryzyka, procedura ta może przybrać różną formę – od tzw. wewnętrznej kontroli produkcji, aż po udział jednostki notyfikowanej. W każdym jednak przypadku niezbędne są konkretne działania dokumentujące proces projektowania, produkcji i oceny bezpieczeństwa. Warunkiem legalnego oznaczenia CE jest sporządzenie:

• kompletnej dokumentacji technicznej,
• przejrzystej i zgodnej z normami instrukcji użytkowania,
• precyzyjnej oceny ryzyka,
• oraz podpisanej deklaracji zgodności WE.

Niepoprawne nadanie oznaczenia CE – możliwe skutki prawne i finansowe

Nieprawidłowo nadane oznaczenie CE, na przykład w sytuacji, gdy nie przeprowadzono żadnej oceny ryzyka, a dokumentacja ogranicza się do kilku stron, stanowi naruszenie prawa. W razie kontroli organu nadzoru technicznego lub, co gorsza, zaistnienia wypadku z udziałem maszyny, stwierdzenie niezgodności może skutkować:

• natychmiastowym zakazem dalszego użytkowania maszyny,
• obowiązkiem wycofania maszyny z obrotu lub eksploatacji,
• nałożeniem kar pieniężnych (zgodnie z ustawą o systemie oceny zgodności nawet do kilkudziesięciu tysięcy złotych za każdą stwierdzoną nieprawidłowość),
• konfiskatą lub zniszczeniem wyrobu niespełniającego wymagań, w szczególnie rażących przypadkach.

W skrajnych przypadkach, gdy stwierdzone zostanie rażące zaniedbanie, a skutkiem niezgodności jest ciężki uszczerbek na zdrowiu lub śmierć pracownika, możliwe jest również wszczęcie postępowania karnego, prowadzonego na podstawie przepisów kodeksu karnego, w tym art. 160 §1-3 (narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) oraz art. 220 (niedopełnienie obowiązków w zakresie BHP). Ryzyko prawne i finansowe związane z niewłaściwym procesem oceny zgodności jest zatem realne, a zatem nie powinno być lekceważone w żadnym przypadku. Prawidłowe przeprowadzenie procedury CE, poparte rzetelną dokumentacją i analizą ryzyka, stanowi wymóg formalny oraz podstawę odpowiedzialnego prowadzenia działalności przemysłowej.

Norma PN-EN 60204-1 – klucz do bezpiecznego projektowania maszyn

Norma PN-EN 60204-1, dotycząca elektrycznego wyposażenia maszyn, jest jedną z najistotniejszych norm zharmonizowanych w kontekście bezpieczeństwa maszyn przemysłowych. Określa szczegółowe wymagania dotyczące projektowania, instalacji oraz eksploatacji systemów elektrycznych w maszynach, w tym układów sterowania, rozmieszczenia przewodów, urządzeń bezpieczeństwa, a także zasad uziemienia i kompatybilności elektromagnetycznej.  Jej postanowienia obejmują m.in.:

• projektowanie i rozmieszczenie układów sterowania,
• wymagania dotyczące instalacji przewodów, ich prowadzenia i znakowania,
• rozmieszczenie urządzeń bezpieczeństwa,
• zasady uziemienia oraz kompatybilności elektromagnetycznej.

Prawidłowe stosowanie tej normy zapewnia, że maszyna jest zgodna z wymaganiami prawnymi i bezpieczna w użytkowaniu. Uchybienia, takie jak niewłaściwe dobranie przekroju przewodów, brak odpowiednich zabezpieczeń przed porażeniem czy błędne rozmieszczenie przycisków zatrzymania awaryjnego, mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, zarówno w zakresie bezpieczeństwa, jak i zgodności z przepisami.

Jak zagwarantować zgodność z normami od samego początku?

Aby uniknąć błędów i zapewnić pełną zgodność z normą PN-EN 60204-1, warto skorzystać z usług wyspecjalizowanej firmy konstrukcyjnej, takiej jak OESCE. Wykorzystując maszyny od profesjonalistów, którzy już na etapie projektowania uwzględniają wymagania obowiązujących norm, masz pewność, że końcowy produkt spełnia wszystkie obligatoryjne zasady bezpieczeństwa. Współpraca z taką firmą pozwala zminimalizować ryzyko błędów wykonawczych, eliminując późniejsze koszty związane z poprawkami czy czasochłonnymi audytami. OESCE dostarcza maszyny, które są gotowe do legalnego wprowadzenia do eksploatacji, co zdecydowanie odciąża inwestora i przyspiesza proces wprowadzania nowej technologii na linię produkcyjną. Spełnienie wymagań prawnych dotyczących bezpieczeństwa maszyn to najlepszy sposób na osiągnięcie sprawności i niezawodności procesów produkcyjnych przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka. Zrozumienie wymogów Dyrektywy Maszynowej i norm zharmonizowanych, jak PN-EN 60204-1, oraz ich skuteczne wdrożenie w praktyce projektowej to podstawy odpowiedzialnej działalności przemysłowej.

Zaniedbanie tych kwestii może prowadzić nie tylko do problemów prawnych, ale także do realnych zagrożeń dla zdrowia pracowników. Współpraca z profesjonalistami daje pewność, że wszystkie etapy będą realizowane zgodnie z obowiązującymi standardami. Oferujemy kompleksową pomoc w projektowaniu, modernizacji i audytach maszyn, dbając o każdy detal, aby zapewnić pełną zgodność oraz maksymalne bezpieczeństwo. Skontaktuj się z nami już dziś, aby dowiedzieć się, jak możemy pomóc w zapewnieniu zgodności Twoich maszyn z przepisami, minimalizując ryzyko i jednocześnie podnosząc bezpieczeństwo w Twoim zakładzie.